Znaczenie wybranych metod konserwacji i restauracji malarstwa na pod¬łożach płóciennych oraz ich rola w kształceniu konserwatorów dzieł sztuki w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie
DOI:
https://doi.org/10.15503/onis2022.309.324Słowa kluczowe:
edukacja konserwatorska, konserwacja malarstwa, obrazy olejne, warstwa malarska, spoiwa, pigmenty, płócienne podobrazia, reparacje lokalneAbstrakt
Wprowadzenie. Program kształcenia na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki zakłada przekazanie studentom wiedzy dotyczącej szeroko rozumianych zagadnień konserwatorskich, zarówno teoretycznych, jak i metod praktycznych.
Cel. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie znaczenia wybranych metod stosowanych w konserwacji i restauracji obrazów na podobraziach płóciennych. Tekst zakłada przedstawienie roli omawianych metod w kształceniu konserwatorów dzieł sztuki na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Materiały i metody. W celu ukazania charakterystyki kształcenia konserwatorów dzieł sztuki, autorki opisują program kształcenia obowiązujący na Wydziale Konserwacji, w Pracowni Konserwacji i Restauracji Malarstwa na Podłożach Ruchomych II. W artykule wyróżniono główne metody identyfikacyjne oraz podstawowe założenia metodyki konserwatorskiej, a także wskazano ich znaczenie w procesie dydaktycznym. Ponadto artykuł szczegółowo opisuje zastosowanie dwóch metod analitycznych: kamery hiperspektralnej i mikroskopu HIROX oraz urządzenia der Trecker służącego do reperacji podobrazi płóciennych, stosowanego przez studentów w trakcie zajęć.
Wyniki i wnioski. W artykule wykazano, że studenci Wydziału Konserwacji Dzieł Sztuki mają możliwość praktycznego i teoretycznego poznania nowoczesnej aparatury analitycznej oraz metodyki konserwatorskiej. Opisane wybrane metody konserwatorskie przyczyniają się do nabycia przez studentów umiejętności posługiwania się aparatem badawczym oraz stosowania rozwiązań adekwatnych do problemu konserwatorskiego.
Wartość poznawcza. Najważniejszą wartość poznawczą artykułu stanowi ukazanie konserwacji dzieł sztuki jako dziedziny interdyscyplinarnej oraz wykazanie znaczenia aparatu badawczo-naukowego w procesie kształcenia studentów. Zaprezentowane rozważania teoretyczne poparto opisami wykorzystania wybranych metod w trakcie konserwacji oryginalnych obrazów.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Bibliografia
Alter, M., Bineta, L., Gourier, D., Le Hô, A. S., Lubin-Germain, N., Mirambet, F., Touati, N. (2019). Photochemical origin of the darkening of copper acetate and resinate pigments in historical paintings [Fotochemiczne przyczyny ciemnienia pigmentów octanu miedzi i żywic w malarstwie historycznym]. Inorganic Chemistry, 58, 13115-13128.
Arszyńska, J., Osielczak, M., Rouba, B. J. (2005). Granice bezpieczeństwa zabiegów konserwatorskich przeprowadzanych z użyciem stołu niskociśnieniowego. W: M. Roznerska, J. Arszyńska (red.). Problemy dublowania obrazów na płótnie (ss. 69-116). Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Chase, W. T., Gettens, R. J., Kühn, H. (1993). Lead white [Biel ołowiowa]. W: R. Ashok (red.) Artist’s pigments. A handbook of their history and characteristics [Pigmenty artystów. Podręcznik ich historii i cech charakterystycznych] (t. 2, ss. 67-81). Archetype Publications Ltd.
Daniel, F., Mounier, A. (2016). Mobile hyperspectral imaging for the non-invasive study of
a mural painting in the Belves Castle [Mobilne obrazowanie hiperspektralne dla nieinwazyjnego badania malowidła ściennego w zamku Belves]. Science and Technology of Archeological Research [Nauka i Technologia Badań Archeologicznych], 1, 81-88. DOI: 10.1080/20548923.2016.1183942.
Eastaugh, F., Eastaugh, N., Kelman, T., Marshall, S., Murray, P., Polak, A., Stothard, D. J. M. (2017). Hyperspectral imaging combined with data classification techniques as an aid for artwork authentication [Obrazowanie hiperspektralne w połączeniu z technikami klasyfikacji danych jako pomoc w uwierzytelnianiu dzieł sztuki]. Journal of Cultural Heritage, 26, 1-11. DOI: doi.org/10.1016/j.culher.2017.01.013.
Farries, M. (2005). Analytical capabilities of Infrared reflectography: An Art Historian’s Perspective [Możliwości analityczne reflektografii w podczerwieni: z perspektywy historyka sztuki. W: A. M. Sackler Colloquia (red.), Scientific Examination of Art: Modern Techniques in Conservation and Analysis [Naukowe Badanie Sztuki: Nowoczesne Techniki Konserwacji i Analizy] (ss. 87-104). National Academies Press.
Furferi, R., Markevicius, T., Meyer, H., Olsson, N. (2014). Towards the development of
a novel nanotube-based flexible mild heater for art conservation [W kierunku opracowania nowatorskiego, elastycznego, łagodnego podgrzewacza na bazie nanorurek do konserwacji dzieł sztuki]. Nanotechnology and Nanomaterials [Nanotechnologia i nanomateriały], 4, 1-10. DOI: 10.5772/58472.
Furferi, R., Markevicius, T., Meyer, H., Olsson, N., Saborowski, T. (2013). Carbon nanotubes in art conservation [Nanorurki węglowe w konserwacji dzieł sztuki]. International Magazine of Conservation Science, 4, 633–646.
Galeotti, M., Mazzeo, R., Pinna, D. (2012). Współczesne metody badań obrazów sztalugowych. Podręcznik konserwatora-restauratora. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Gavrilov, D., Grube, O., Ibarra-Castanedo, C., Maeva, E., Maev, R., Maldague, X. (2008). Infrared methods in noninvasive inspection of artwork [Metody podczerwieni w nieinwazyjnej inspekcji dzieł sztuki]. https://www.ndt.net/search/docs.php3?DocGroup=1&MainSource=65&date=2008%25&language=1&Country=-1&instID= 1&SearchDocs=INFRARED+METHODS+IN&restrict=titles&searchmode=AND&rderBy=session&admin=&edit=&rpp=20&rppoffset=0&reset=docs.php3# [10.01.2022].
Girl with Pearl Earring [Dziewczyna z perłą]. (b.d.). https://www.micro-pano.com/pearl/ [19.11.2021].
Heiber, W. (1996). The thread-by-thread. Tear mending method [Wątek po wątku. metoda naprawy rozdarć]. Zeitschrift für Kunsttechnologie und Konservierung, 10(1), 117-146.
Heiber, W., Levenson, R., Scharff, M., Tomkiewicz, C. (2012). The mending and other structural treatments of canvas paintings, before or instead of lining [Reperowanie i inne zabiegi strukturalne obrazów na płótnie, przed lub zamiast dublażu]. W: J. H. Stoner, R. Rushfield (red.), Conservation of easel paintings [Konserwacja malarstwa sztalugowego] (ss. 384-414). Routladge.
Hirox in museums [Xirox w muzeach]. (b.d.). https://hirox-europe.com/applications/museum [10.01.2022].
Jarmińska, D., Jeżewska, E., Kępa, L., Kurkowska, J., Nowicka, A., Rudniewski, P., Syta,
O., Wagner, B., Wesołowska, A. (2018). Pigmenty. Analiza mikrochemiczna i instrumentalna. Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Katedra Konserwacji i Restauracji Malarstwa na Podłożach Ruchomych i Rzeźby Drewnianej Polichromowanej. (b.d.). https://wkirds.asp.waw.pl/katedra-konserwacji-i-restauracji-malarstwa-na-podlozach-ruchomych-i-rzezby-drewnianej-polichromowanej/ [08.04.2022].
Konserwacja i restauracja malarstwa na podłożach ruchomych – praktyka. (b.d.). https://akademus.asp.waw.pl/pl/katalog/kurs/12397/ [08.04.2022].
Laboratorium Chemiczne. (b.d). https://wkirds.asp.waw.pl/laboratorium-chemiczne/ [08.04.2022].
Laboratorium Fotografii Dokumentacyjnej. (b.d.). https://wkirds.asp.waw.pl/laboratorium-fotografii-dokumentacyjnej/ [08.04.2022].
Międzywydziałowy Instytut Konserwacji. (2017). https://www.mik.edu.pl/ [10.01.2022].
Poksińska, M. (1986). Tkaniny z włókien chemicznych. W: E. Mirowska, M. Poksińska,
I. Wiśniewska (red.), Identyfikacja podobrazi i spoiw malarskich w zabytkowych dziełach sztuki (ss. 93-94). Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Popławska, S., Popławski, P. (2018). Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W: M. Korsak-Truszczyńska, M. Supruniuk (red.), Honoring the past, looking into the future. The 70th anniversary of the faculty Rouba of conservation and restoration of works of art of the academy of fine arts in Warsaw [Honorując przeszłość, patrząc w przyszłość. 70-lecie wydziału Rouba Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie] (ss. 38-45). Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Pracownia Konserwacji i Restauracji Malarstwa na Podłożach Ruchomych II. (b.d.) https://wkirds.asp.waw.pl/pracownia-konserwacji-i-restauracji-malarstwa-na-podlozach-ruchomych-ii/ [08.04.2022].
Rada Programowa WKiRDS. (2012). Misja WKiRDS. https://wkirds.asp.waw.pl/wp-content/uploads/sites/13/2015/09/MISJA-WKiRDS.pdf.
Restauro-Technika. (b.d.). Urządzenia, narzędzia i materiały do konserwacji
i restauracji dzieł sztuki. http://www.restauro.com.pl/polski/more.htm [15.02.2022].
Rouba, B. J. (1985). Płótna jako podobrazia malarskie. Ochrona Zabytków, 38(3-4), 224-232.
Sobucki, W. (1997) Historia Wydziału Konserwacji warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Ochrona Zabytków, 50(3),193-194.
Szmelter, I. (1992). Procesy dublowania obrazów na podłożu płóciennym. Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Szmelter, I. (2020). O fenomenie sztuk wizualnych i meandrach ich ochrony. Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
Ślesiński, W. (1995). Konserwacja zabytków sztuki: Malarstwo sztalugowe i ścienne. Arkady.
Włodarczyk, W. (2004). Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1944-2004: 100 lat Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Joanna Dziduch, Aneta Tkaczyk-Zjawińska, Joanna Czernichowska, Diana Kułakowska, Łukasz Wojtowicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
