Typy zadań polonistycznych kształtujących twórcze myślenie uczniów w perspektywie psychodydaktycznej na przykładzie konkursów Złota Żabka i Złota Żaba

Abstrakt

Cel badań. Celem badania było wskazanie typów zadań polonistycznych, które mogą wspierać i rozwijać twórcze myślenie uczniów na drugim i trzecim etapie edukacyjnym.
Metoda. Przedmiot badań stanowiły arkusze konkursów Złota Żabka (konkurs adresowany do uczniów szkoły podstawowej) i Złota Żaba (edycja przeznaczona dla gimnazjalistów) w dziedzinie języka polskiego. Przeanalizowane zostały zadania z konkursów przeprowadzonych od 1991 do 2016 roku. Podczas badania materiału zastosowano klasyfi kację zadań pojawiających się w arkuszach i według nich określano
typy zadań polonistycznych kształtujących twórcze postawy uczniów. W tym celu posłużono się ustaleniami Edwarda Nęcki, badacza psychologii twórczości, na temat procesów intelektualnych wchodzących w skład twórczego myślenia (dedukcja, indukcja, przekształcanie, metaforyzowanie, dokonywanie skojarzeń, abstrahowanie).

Wyniki. Analiza materiału wykazała, że w arkuszach konkursów przedmiotowych Złota Żabka i Złota Żaba znajduje się wiele zadań, które kształtują i rozwijają twórcze myślenie. Autorzy konkursów proponują aktywności, które motywują do uruchomienia operacji intelektualnych związanych z twórczym myśleniem i dopuszczają myślenie dywergencyjne uczestników. Przyjmuje się zatem, że typologia zadań pojawiających się w konkursach Złota Żabka i Złota Żaba stanowi równocześnie typologię, choć niepełną, zadań kształtujących i rozwijających twórcze postawy uczniów.
Wnioski. Twórcze myślenie jest dyspozycją naturalną dla każdego człowieka, ale nie każdy korzysta z niej w równym stopniu. Szczególną rolę w jego kształtowaniu odgrywa edukacja. Zaplanowane i przemyślane działania dydaktyczne mogą bowiem wspierać twórcze myślenie dorastających ludzi (m.in. zadania motywujące do uruchomienia procesów intelektualnych prowadzących do twórczego myślenia;
dopuszczające myślenie dywergencyjne; zawierające polecenia, które wywołują pozytywne
nastawienie do rozwiązania problemu).