Zachowania (anty)zdrowotne w dobie kultury instant – wyzwania i potrzeby edukacyjne
DOI:
https://doi.org/10.15503/onis2018.169.179Słowa kluczowe:
kultura instant, styl życia, zachowania zdrowotne, edukacja zdrowotnaAbstrakt
Teza. Rozwój cywilizacji sprawił, że życie współczesnego człowieka uległo
znacznemu przyspieszeniu – stale gdzieś pędzimy i nieustannie brakuje nam czasu. Ten
wszechobecny prymat natychmiastowości w ogromnym stopniu wpływa na styl bycia
jednostek oraz ich zachowania społeczne, również te zdrowotne.
Omówione koncepcje. Artykuł otwierają ustalenia terminologiczne – wyjaśniono
pojęcie stylu życia i zachowań zdrowotnych, jednocześnie omawiając ich związki z kulturą.
Dalsza część, to krótka refleksja nad obecnym tempem życia. Część zasadniczą stanowi
analiza zachowań zdrowotnych społeczeństwa w kontekście dominującej dziś „kultury
instant”. W zakończeniu zwrócono uwagę na ogromną potrzebę edukacji zdrowotnej oraz
wskazano obszary działań, które w obliczu wszechobecnej natychmiastowości powinny stać
się priorytetowe.
Wyniki i wnioski. Podjęte w artykule rozważania, pokazują jak bardzo „zdrowie”
uwikłane jest w kulturę i jej przemiany. Pośpiech jaki cechuje współczesną kulturę powoduje,
że nasze zachowania coraz częściej przybierają charakter antyzdrowotny. Wydaje się też, że
w tym nieustającym biegu przegapiliśmy moment, w którym przestaliśmy dostrzegać
zagrożenia wynikające z naszej codziennej działalności. Konieczne jest zatem planowanie i
wdrażanie właściwych strategii edukacyjnych, które będą uwzględniały tendencje dominujące
w dzisiejszej kulturze.
Oryginalność/wartość poznawcza podejścia. Artykuł zwraca uwagę na niezwykle
ważny i aktualny problem. Typowy dla naszej codzienności nawyk życia w pośpiechu nie
pozostaje obojętny dla szeroko rozumianego zdrowia. W literaturze naukowej niewiele uwagi
poświęca się „kulturze przyspieszenia” i związanym z nią zagrożeniom zdrowotnym. Artykuł
uzupełnia także lukę w kwestii działań praktycznych – pokazuje bowiem obszary, na których
specjaliści z zakresu edukacji zdrowotnej powinni koncentrować się w sposób szczególny.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Bibliografia
Banaszak, A. (2010). Kształtowanie tożsamości i stylu życia współczesnej młodzieży
w kontekście kultury popularnej oraz kapitału społecznego. W: D. Hejwosz
i W. Jakubowski (red.), Kultura popularna – tożsamość – edukacja (ss. 325–340). Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
Bartosiuk, E., Markiewicz-Żukowska, R., Puścion, A. i Mystkowska, K. (2012). Ocena spożycia żywności typu "fast food" oraz napojów energetyzujących i alkoholu wśród grupy studentek Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 45 (3), 766–770.
Biała, A. (2009). Młodzież w kulturze instant. W: G. E. Kwiatkowska i M. Filipiak (red.), Psychologiczne i społeczne dylematy młodzieży XXI wieku (ss. 19–25). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Borzucka-Sitkiewicz, K. (2005). Kształtowanie zachowań zdrowotnych w procesie socjalizacji a styl życia młodzieży (w regionie górnośląskim). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Borzucka-Sitkiewicz, K. (2006). Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
Bulska, J. (2008). Zagrożenia zdrowia chorobami cywilizacyjnymi. Pedagogiczne konteksty badawcze. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
Charońska, E. (1997). Zarys wybranych problemów edukacji zdrowotnej. Warszawa: Centrum Edukacji Medycznej.
Cylkowska-Nowak, M., Melosik, Z. (1999). Viagra: konteksty kulturowe i społeczne.
W: Z. Melosik (red.), Ciało i zdrowie w społeczeństwie konsumpcji (ss. 218–249). Toruń–Poznań: Wydawnictwo EDYTOR s.c.
Drapała-Petryka, I. (2014). Kultura szybkostrzelna/ kultura "natłoku" – jałowym gruntem dla rozwoju człowieka. W: H. Liberska, A. Malina, D. Suwalska-Barancewicz (red.), Współcześni ludzie wobec wyzwań i zagrożeń XXI wieku (ss. 339–345). Warszawa: Difin SA.
Frączek, A., Stępień, E. (1997). Zachowania związane ze zdrowiem wśród dorastajacych a promocja zdrowia. W: Z. Ratajczak, I. Heszen-Niejodek (red.), Promocja zdrowia. Psychologiczne podstawy wdrożeń (ss. 70–77). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Fudala, R. (2014). Płynna nowoczesność: czas zabawy i karnawału. Ogrody Nauk i Sztuk, 4, 121–127. DOI: 10.15503/onis2014-121-127.
Gleick, J. (2003). Szybciej. Przyspieszenie niemal wszystkiego. Poznań: Zysk i S-ka.
Heszen, I., Sęk, H. (2007). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Huber, L. (2010). Style adaptacyjne do sytuacji stresowych w różnych grupach wiekowych, a choroby cywilizacyjne XXI wieku. Problemy Higieny i Epidemiologii, 91(2), 268–275.
Jaskulska, S. (2011). Wychowanie instant. Na przykładzie programu telewizyjnego Superniania. W: W. Jakubowski, S. Jaskulska (red.), Kultura mediów, ciało i tożsamość – konteksty socjalizacyjne i edukacyjne (ss. 33–40). Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
Kiwak, I. (2012). Bylejakość w nawiązywaniu relacji osobowych. W: A. Gromkowska-Melosik, Z. Melosik (red.), Tożsamość w społeczeństwie współczesnym: pop-kulturowe (re)interpretacje (ss. 251–262). Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
Kowalski, M., Gaweł, A. (2007). Zdrowie – wartość – edukacja. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
Leksy, K. (2012). Kultura popularna a styl życia – konteksty edukacyjne. Pedagogika Społeczna, 2, 59–70.
Leźnicki, M. (2013). Medykalizacja kobiecego ciała na przykładzie operacji plastycznych. Scientia et Fides, 1 (1), 213–230. DOI: http://dx.doi.org/10.12775/SetF.2013.008.
Mazurek-Lipka, O. (2012). Popkulturowa tożsamość współczesnego widza. Przyczyny, dla których uwielbiamy oglądać CSI i inne filmy o profesjonalistach. W: A. Cybal-Michalska, P. Wierzba (red.), Dyskursy kultury popularnej w społeczeństwie współczesnym (ss. 139–156). Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
Melosik, Z. (1999a). McDonald's, tożsamość i zdrowie. W: Z. Melosik (red.), Ciało
i zdrowie w społeczeństwie konsumpcji (ss. 91–117). Toruń–Poznań: Wydawnictwo EDYTOR s.c.
Melosik, Z. (1999b). Chirurgia plastyczna, ciało i tożsamość. W: Z. Melosik (red.), Ciało i zdrowie w społeczeństwie konsumpcji (ss. 159–173). Toruń–Poznań: Wydawnictwo EDYTOR s.c.
Melosik, Z. (2001). Kultura instant – paradoksy pop-tożsamości. W: A. Nalaskowski,
K. Rubacha (red.), Pedagogika u progu trzeciego tysiąclecia. Materiały pokonferencyjne (ss. 31–47). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Melosik, Z. (2003). Kultura popularna jako czynnik socjalizacji. W: Z. Kwieciński,
B. Śliwerski (red.), Pedagogika: podręcznik akademicki. Tom 2 (ss. 68–91). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Melosik, Z. (2006). Edukacja zdrowotna i kultura popularna: problemy i kontrowersje. W: V. Korporowicz (red.), Zdrowie i jego ochrona: między teorią a praktyką (ss. 291–298). Warszawa: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.
Melosik, Z. (2010). Tożsamość, ciało i władza w kulturze instant. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
Melosik, Z. (2012). (Re)konstrukcje podróżowania w kulturze instant: konteksty socjopedagogiczne. W: A. Gromkowska-Melosik, Z. Melosik (red.), Tożsamość
w społeczeństwie współczesnym: pop-kulturowe (re)interpretacje (ss. 33–49). Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls" .
Melosik, Z. (2013). Kultura popularna i tożsamość młodzieży. W niewoli władzy
i wolności. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
Melosik, Z. (2015). Kultura popularna, pedagogika i młodzież. W: J. Pyżalski (red.), Wychowawcze i społeczno-kulturowe kompetencje współczesnych nauczycieli. Wybrane konteksty (ss. 31–42). Łódź: theQ studio.
Posłuszna, M. (2011). Zachowania prozdrowotne i ryzykowne dla zdrowia
w społeczeństwie polskim. Pielęgniarstwo Polskie, 2 (40), 91–94.
Ritzer, G. (2009). Makdonaldyzacja społeczeństwa. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA.
Siciński, A. (1978). Wprowadzenie. W: A. Siciński (red.), Styl życia. Przemiany we współczesnej Polsce (ss. 7–26). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Syrek, E. (2008). Zdrowie i wychowanie a jakość życia: perspektywy i humanistyczne orientacje poznawcze. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Syrek, E. (2009). Środowisko, kultura i zdrowie. W: E. Syrek, K. Borzucka-Sitkiewicz (red.), Edukacja zdrowotna (ss. 34–67). Warszawa: Wydawnictwa Akademickie
i Profesjonalne .
TNS OBOP. (2008). Tempo życia i zmian. Komunikat z badań. Pobrane z: http://tnsglobal.pl/archiv_files/K.021-08_Tempo_zycia_i_zmian_O03a08.pdf
Tobiasz-Adamczyk, B. (2000). Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wieczorkowska, M. (2007). Dylematy etyczne medycyny estetycznej – medycyna naprawcza, czy urynkowienie ciała? Annales. Etyka w życiu gospodarczym, 10(2), 95–102.
Woynarowska, B. (2000). Edukacja zdrowotna w szkole. W: B. Woynarowska (red.), Zdrowie i szkoła (ss. 417–443). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Woynarowska, B. (2008). Edukacja zdrowotna: podręcznik akademicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Woynarowska, B. (2017). Modele czynników warunkujących zdrowie.
W: B. Woynarowska (red.), Edukacja zdrowotna: podstawy teoretyczne, metodyka, praktyka (ss. 43–46). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Woźniak, M., Brukwicka, I., Kopański, Z., Kollár, R., Kollárová, M., Bajger, B. (2015). Związki stylu życia ze zdrowiem. Journal of Clinical Healthcare, 4, 4–9.
Zadworna-Cieślak, M., Ogińska-Bulik, N. (2011). Zachowania zdrowotne młodzieży – uwarunkowania podmiotowe i rodzinne. Warszawa: Difin SA.
