Powstanie i początki rozwoju psychoanalitycznej koncepcji symbolu w oparciu o teorię Zygmunta Freuda, Ernesta Jonesa i Melanie Klein

Abstrakt

Cel: Celem artykułu jest omówienie początków psychoanalitycznej koncepcji symbolu w oparciu o teorię Zygmunta Freuda, Ernesta Jonesa oraz Melanie Klein i wskazanie na związek psychoanalitycznego i semiotycznego ujęcia symbolu.

Metody: Przegląd literatury podążający za historycznym rozwojem koncepcji symbolu, przedstawiający najpierw jej podwaliny w pracach Zygmunta Freudanastępnie jej „przestrzenny” rozwój za sprawą Ernesta Jonesa aby na końcu omówić jej interpretację w oparciu o paradygmat relacji z obiektem autorstwa Melanie Klein (Klein, 1930/2007). Analiza omówionych ujęć w kontekście zbieżności w traktowaniu symbolu, jako współtworzonego przez wewnętrzny świat nieświadomej fantazji jednostki przy jednoczesnym zastosowaniu zdobyczy semiotyki, z gruntu zorientowanej na perspektywę zewnętrznego porządku.

Rezultaty: Śledzenie rozważań Freuda na temat symbolu pozwala ustalić, jak jego wąska definicja symbolu zyskuje wielowymiarowość za sprawą nieoczywistego rozpoznania, że zasada substytucji ma swoje zastosowanie w języku nieświadomości. Wraz z tym odkryciem Freud wkracza w tzw. szeroką koncepcję symbolu, uwalniając jego interpretację od kulturowych klisz. Koncepcja Jonesa podąża za odkryciem Freuda i jednocześnie utrwala związek symbolu z jednostką za sprawą objaśniania go poprzez pryzmat regresji, a także związków krwi, kwestii narodzin i śmierci. Przełomowe wydaje się być ujęcie Klein, która podejmuje trudniejszy wątek odkrycia Freuda, a mianowicie problem „milczenia” symbolu, jego związku z tym, co niewyrażone, który udaje jej się rozwikłać za sprawą opisu konfiguracji lęków i pragnień.

Wnioski: Przyjrzenie się początkom psychoanalitycznej koncepcji symbolu pozwala uchwycić jego istotę i wykazać jego ścisły związek z problematyką ekspresji, szczególnie zaś mowy i myślenia, ze względu na jego usytuowanie na granicy semiotyki i psychoanalizy.