Kim jestem, dokąd zmierzam? Związek między wrażliwością duchową a koncepcją siebie w fazie stającej się dorosłości
DOI:
https://doi.org/10.15503/onis2024.17.34Słowa kluczowe:
klarowność koncepcji siebie, wrażliwość duchowa, teoria niepewności tożsamościowej, faza stającej się dorosłościAbstrakt
Cel. Celem była empiryczna weryfikacja zależności między dwoma zmiennymi: wrażliwością duchową i klarownością koncepcji siebie.
Metoda. Badanie miało formę online. Do pomiaru zmiennych wykorzystano skróconą wersję Inwentarza Wrażliwości Duchowej (SSI) oraz polską adaptację Skali Klarowności Koncepcji Siebie (SCCS). W badaniu wzięli udział tzw. „młodzi dorośli” (N = 536; 62% kobiet) w fazie stającej się dorosłości (18–25 lat), zgodnie z założeniami J. J. Arnetta. Zastosowano nielosowy dobór próby.
Wyniki. Analiza korelacji liniowej wykazała, że postawiona hipoteza jest prawidłowa: istnieje pozytywny związek między wrażliwością duchową a klarownością koncepcji siebie (r = 0,23; p < 0,001). Przeprowadzono również eksploracyjną analizę danych, z której wynikły dodatkowe prawidłowości.
Wnioski. Badanie podkreśla integrujące znaczenie duchowości i religijności w kształtowaniu się przekonań, które stanowią bazę dla rozwoju dojrzałej, adaptacyjnej tożsamości.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Bibliografia
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (wyd. 5). American Psychiatric Association.
American Psychological Association. (2009). Publication manual of the American Psychology Association (6th ed.). American Psychological Association.
Arnett, J. J. (2000). Emerging adulthood: A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, 55(5), 469-480.
Arnett, J. J. (2004). Emerging Adulthood: The Winding Road from the Late Teens Through the Twenties. Oxford University Press.
Atienza, M. J. (2023). Israel. Etnia y religión, un tema complejo. [Izrael. Etniczność i religia, złożona kwestia]. Omnes. https://omnesmag.com/pl/aktualnosci/izrael-i-palestyna-pochodzenie-etniczne-i-religia/
Batory, A., Brygoła, E., Oleś, P. (2016). Odsłony tożsamości. Państwowy Instytut Wydawniczy.
Berzonsky, M. D. (1989). Identity style: Conceptualization and measurement. Journal of Adolescent Research, 4(3), 268-282.
Błażek, M., & Besta, T. (2012). Self-concept clarity and religious orientations: Prediction of purpose in life and self-esteem. Journal of Religion and Health, 51(3), 947-960.
Brzezińska, A. I., & Piotrowski, K. (2009). Diagnoza statusów tożsamości w okresie adolescencji, wyłaniającej się dorosłości i wczesnej dorosłości za pomocą Skali Wymiarów Rozwoju Tożsamości (DIDS). Studia Psychologiczne, 47(3), 93-109.
Campbell, J. D., Trapnell, P. D., Heine, S. J., Katz, I. M., Lavallee, L. F., & Lehman, D. R. (1996). Self-concept clarity: Measurement, personality correlates, and cultural boundaries. Journal of Personality and Social Psychology, 70(1), 141-156.
Cicero, D. C. (2017). Self-concept clarity and psychopathology. W J. Lodi-Smith, & K. G. DeMarree (Red.), Self-concept clarity: Perspectives on assessment, research, and applications (ss. 219-242). Springer.
Donahue, M. J. (1985). Intrinsic and extrinsic religiousness: Review and meta-analysis. Journal of Personality and Social Psychology, 48(2), 400–419.
Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia (M. Żywicki Tłum.). Wydawnictwo Zysk i S-ka. (Oryginał został opublikowany w 1980).
Faul, F., Erdfelder, E., Lang, A. G., & Buchner, A. (2007). G* Power 3: A flexible statistical power analysis program for the social, behavioral, and biomedical sciences. Behavior research methods, 39(2), 175-191.
Flury, J. M., & Ickes, W. (2007). Having a weak versus strong sense of self: The Sense of Self Scale (SOSS). Self and Identity, 6(4), 281-303.
Freud, S. (2013). Kultura jako źródło cierpień (J. Prokopiuk, Tłum.). Wydawnictwo Aletheia. (Oryginał został opublikowany w 1930).
Gałdowa, A. (2000). Tożsamość człowieka. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Glass, S. (2022). Your Own Personal Jesus: Public vs. Private Religious Displays after Self-Concept Clarity Threat [Master’s Thesis, Villanova University]. ProQuest Dissertations & Theses Global.
Hall, J. A. (1992). Psychological-mindedness: A conceptual model. American Journal of Psychotherapy, 46(1), 131-140.
Hertel, A. W. (2017). Sources of self-concept clarity. W J. Lodi-Smith, & K. G. DeMarree (Red.), Self-concept clarity: Perspectives on assessment, research, and applications (ss. 43-66). Springer.
Hirsh, J. B., Mar, R. A., & Peterson, J. B. (2012). Psychological entropy: A framework for understanding uncertainty-related anxiety. Psychological Review, 119(2), 304-320.
Hoare, C. (2009). Identity and spiritual development in the papers of Erik Erikson. Identity: An International Journal of Theory and Research, 9(3), 183-200.
Hogg, M. A., Adelman, J. R., & Blagg, R. D. (2010). Religion in the Face of Uncertainty: An Uncertainty-Identity Theory Account of Religiousness. Personality and Social Psychology Review, 14(1), 72-83. https://doi.org/10.1177/1088868309349692
Hogg, M. A., Hohman, Z. P., & Rivera, J. E. (2008). Why Do People Join Groups? Three Motivational Accounts from Social Psychology. Social and Personality Psychology Compass, 2(3), 1269-1280.
Hogg, M. A. (2000). Subjective uncertainty reduction through self-categorization: A motivational theory of social identity processes. European Review of Social Psychology, 11(1), 223-255.
Hogg, M. A. (2007). Uncertainty-identity theory. Advances in Experimental Social Psychology, 39, 69-126.
Janocha, W. (2011). Znaczenie religii w życiu rodziny z osobą niepełnosprawną. Roczniki Nauk o Rodzinie, 3(58), 139-154.
Jarosz, M. (2010). Pojęcie duchowości w psychologii. W O. Gorbaniuk, B. Kostrubiec-Wojtachnio, D. Musiał, & M. Wiechetek (Red.), Studia z Psychologii w KUL, tom 16 (ss. 9-22). Wydawnictwo KUL.
Kakounda-Moullem, H., Israelashvili, M. (2019). Self-Clarity and Ways of Coping Among Jewish, Muslim, and Christian Adolescents and Emerging Adults. Journal of Religion and Health, 59, 1766–1781. https://doi.org/10.1007/s10943-019-00871-1
Kapała, M. (2019). W stronę wartości. Rozwijanie wrażliwości duchowej a tożsamość. W K. Kuszak, R. Chęciński (Red.), Od inspiracji ku przyszłości. Wybrane zagadnienia współczesnej edukacji (ss. 16-85). Uniwersytet im. Adam Mickiewicza w Poznaniu.
Karoń, K. (2019). Historia antykultury. Wydawnictwo Krzysztof Karoń.
Kitchens, M. B., & Phillips III, R. E. (2021). A curvilinear relationship between clear beliefs about God and self-concept clarity. Psychology of Religion and Spirituality, 13(1), 26-35.
Knight, F. H. (1921). Risk, uncertainty and profit. Houghton Mifflin Company.
Kopaliński W. (1968). Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Wydawnictwo Rytm.
Kosiński, M., Matz, S. C., Gosling, S. D., Popov, V., & Stillwell, D. (2015). Facebook as a research tool for the social sciences: Opportunities, challenges, ethical considerations, and practical guidelines. American Psychologist, 70(6), 543-556.
Lodi-Smith, J., & Crocetti, E. (2017). Self-concept clarity development across the lifespan. W J. Lodi-Smith, & K. DeMarree (Red.) Self-concept clarity: Perspectives on assessment, research, and applications (ss. 67-84). Springer.
Lodi-Smith, J., & DeMarree, K. G. (2017). Self-concept clarity. Perspectives on Assessment, Research, and Applications. Springer.
Lovakov, A., & Agadullina, E. R. (2021). Empirically derived guidelines for effect size interpretation in social psychology. European Journal of Social Psychology, 51(3), 485-504.
Marcia, J. E. (1966). Development and validation of ego-identity status. Journal of Personality and Social Psychology, 3(5), 551-558.
McCrae, R. R., & Costa Jr., P. T. (2005). Osobowość dorosłego człowieka (B. Majczyna, Tłum.). Wydawnictwo WAM. (Oryginał został opublikowany w 2003).
Morrison, K. R., & Wheeler, S. C. (2010). Nonconformity defines the self: The role of minority opinion status in self-concept clarity. Personality and Social Psychology Bulletin, 36(3), 297–308.
Musiał, D. (2007). Kształtowanie się tożsamości w adolescencji. W P. Francuz, w. Otrębski (Red.), Studia z Psychologii w KUL, tom 14 (ss. 73-92). Wydawnictwo KUL.
Nosal, C. S. (2006). Doświadczenie numinosum, poznanie B, różne drogi religijności. Roczniki Psychologiczne, 9(1), 21-36.
Oleszkowicz, A., & Gwiżdż, K. (2019). Formowanie się tożsamości osobistej w okresie stającej się dorosłości, w kontekście poczucia bezpieczeństwa i gotowości do zmian. Polskie Forum Psychologiczne, 24(2), 184-204.
Oleś, P. K. (2008). O różnych rodzajach tożsamości oraz ich stałości i zmianie. W P. K. Oleś, & A. Batory (Red.), Tożsamość i jej przemiany a kultura (s. 41-84). Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Peterson, J. B. (2021). Mapy sensu. Architektura przekonań (R. Sigrist, Tłum.). Freedom Publishing. (Oryginał został opublikowany w 1999).
Phelps, A. C., Maciejewski, P. K., Nilsson, M., Balboni, T. A., Wright, A. A., Paulk, M. E., & Prigerson, H. G. (2009). Religious coping and use of intensive life-prolonging care near death in patients with advanced cancer. JAMA, 301(11), 1140-1147.
Pilarska A., & Suchańska A. (2013). Strukturalne właściwości koncepcji siebie a poczucie tożsamości. Fakty i artefakty w pomiarze spójności i złożoności koncepcji siebie. Studia Psychologiczne, 51(2), 29–42.
Pilarska, A. (2012). Wielowymiarowy Kwestionariusz Tożsamości. Nowoczesne metody badawcze w psychologii, 167-188.
Pismo Święte Nowego Testamentu (Zespół Biblistów Polskich, Tłum). (1989). Wydawnictwo Św. Krzyża Opole.
Poll, J. B., & Smith, T. B. (2003). The spiritual self: Toward a conceptualization of spiritual identity development. Journal of Psychology and Theology, 31(2), 129-142.
Roepke, S., Schröder-Abé, M., Schütz, A., Jacob, G., Dams, A., Vater, A., Rüter, A., Merkl, A., Heuser, I., & Lammers, C.-H. (2011), Dialectic behavioural therapy has an impact on self-concept clarity and facets of self-esteem in women with borderline personality disorder. Clinical Psychology & Psychotheraphy, 18(2), 148-158.
https://doi.org/10.1002/cpp.684
Skrzypińska, K. (2015). Duchowa tożsamość, czyli poszukiwanie siebie ponad przestrzenią i czasem: ujęcie według modelu Potrójnej Natury Duchowości (PND). W H. Grzymała-Moszczyńska, & D. Motak (Red.), Religia, religijność, duchowość – w poszukiwaniu nowych perspektyw (ss. 33-44). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Słowińska, A., & Oleszkowicz, A. (2015). Kwestionariusz procesów tożsamościowych (KPT)–walidacja narzędzia. Studia Psychologiczne, 53(3), 9-18.
Spielman, R. M., Jenkins, W. J., Lovett, M. D., & Czarnota-Bojarska, J. (2022). Psychologia. OpenStax Poland. https://openstax.org/details/books/psychologia-polska
Straś-Romanowska M. (1992). Los człowieka jako problem psychologiczny. Podstawy teoretyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Straś-Romanowska, M., Kowal, J., & Kapała, M. (2016). Wrażliwość duchowa w kontekście projektowania i rewitalizacji przestrzeni miejskiej. W M. K. Leniartek (Red.), Przestrzeń mieszkańców i turystów po rewitalizacji miast (ss. 155-201). Usługi Poligraficzne Bogdan Kokot vel Kokociński.
Styła, R., Jankowski, K., & Suszek, H. (2010). Skala niespójności Ja (SN-Ja). Studia Psychologiczne, 48(2), 31-43.
Suszek, H., Fronczyk, K., Kopera, M., Maliszewski, N., & Łyś, A. (2018). Psychometric Properties of the Polish Version of the Self-Concept Clarity Scale (SCCS). Current Issues in Personality Psychology, 6(3), 181-187.
Tajfel, H., & Turner, J. C., (1979). An Integrative Theory of Intergroup Conflict. W W. A. Austin, & S. Worchel (Red.), The Social Psychology of Intergroup Relations (s. 33-37). Brooks/Cole.
Taylor, C. (2012). Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej (M. Gruszczyński, O. Latek, A. Lipszyc, A. Michalak, A. Rostkowska, M. Rychter, Ł. Sommer, Tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN. (Oryginał został opublikowany w 1992).
Topolewska-Siedzik, E., & Cieciuch, J. (2020). Kołowy Model Sposobów Kształtowania się Tożsamości: założenia teoretyczne i empiryczna weryfikacja. Psychologia Rozwojowa, 25(3), 13-32.
Trapnell, P. D., & Campbell, J. D. (1999). Private self-consciousness and the five-factor model of personality: Distinguishing rumination from reflection. Journal of Personality and Social Psychology, 76(2), 284-304.
Van den Bos, K. (2001). Uncertainty management: The influence of uncertainty salience on reactions to perceived procedural fairness. Journal of Personality and Social Psychology, 80(6), 931-941.
Vignoles, V. L., Schwartz, S. J., & Luyckx, K. (2011). Introduction: Toward an Integrative View of Identity. W S. J. Schwartz, K. Luyckx, V. L. Vignoles (Red.), Handbook of Identity Theory and Research (s. 1-27). Springer.
Waterman, A. S. (1988). Identity status theory and Erikson's theory: Communalities and differences. Developmental Review, 8(2), 185-208.
Zohar, D., & Marshall, I. (2001). Inteligencja duchowa. Dom Wydawniczy Rebis.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Jakub Krasucki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
