O potrzebie wołacza – vocativus z perspektywy filozofii dialogu
Słowa kluczowe:
wołacz, vocativus, filozofia dialogu, „Ja-Ty”, Martin Buber, Emmanuel LevinasAbstrakt
Celem niniejszego artykułu jest przyjrzenie się formie gramatycznej, jaką jest wołacz (vocativus). W pierwszej części tekstu pragnę przedstawić niektóre teorie dotyczące tego przypadka gramatycznego, szczególny nacisk kładąc na koncepcje zwracające uwagę na funkcjonalną różnorodność wołacza. Punkt wyjścia dla dalszej analizy stanowić zaś będzie filozofia dialogu reprezentowana przez Ferdynanda Ebnera, Martina Bubera, Franza Rosenzweiga oraz Emmanuela Levinasa. Rozróżnienie właściwych dla człowieka postaw, „podstawowych słów” „Ja-Ty” (Ich-Du) oraz „Ja-To” (Ich-Es) uczynione przez Martina Bubera koresponduje z opozycją mianownik-wołacz: obecność wołacza stawia zarówno mnie, jak i mojego interlokutora, w sytuacji bez wyjścia; użycie wołacza zamyka nas na uprzedmiotowienie (nieodłączne od mianownika) i przypomina o wyjątkowości Innego.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Bibliografia
Anstatt T., Der polnische Vokativ: Aussterbende Kasusform oder produktiv verwendetes Wortbildungsmittel?, „Zeitschrift für Slawistik” 2005, Nr. 50
Baran B., Przedmowa, [w:] Baran B. (red.), Filozofia dialogu, Kraków 1991
Chojnacka M. A., Problem odpowiedzialności w filozofii Levinasa, „Studia z Historii Filozofii” 2011, nr 2
Daniel M., Spencer A., The vocative – an outlier case, [w:] Malchukov A., Spencer A. (red.), The Oxford Handbook of Case, Oxford 2009
Derrida J., Przemoc i metafizyka. Szkic na temat myśli Emmanuela Lévinasa, [w:] Derrida J., Pismo i różnica, Warszawa 2004
Donati M., Per una teoria del vocativo. Persona, sistema e asimmetria, „Linguistica e Filologia” 2010, No. 30
Ebner F., Słowo i realności duchowe. Fragmenty pneumatologiczne, Warszawa 2006
Polański K. (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław-Warszawa-Kraków 1993
Fink R. O., Person in Nouns: Is the Vocative a Case?, “The American Journal of Philology” 1972, Vol. 93, No. 1
Gonda J., Selected Studies: Indo-European linguistics, T. I., Leiden 1975
Bußmann H., Lexikon der Sprachwissenschaft, Stuttgart 1990
Haverkate H., The vocative phrase in modern Spanish. A contribution to the study of illocutionary functions, [w:] Zonneveld W. (red.), Linguistics in the Netherlands 1974-1976, Lisse 1978
Hjelmslev L. T., La catégorie des cas: étude de grammaire générale, München 1972
Jędraszewski M., „Es” jako „Ono” czy jako „To”?, „Logos i Ethos” 1992, nr 2
Karwatowska M., Szpyra-Kozłowska J., Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim, Lublin 2010
Kempgen S., Bože moj - der Vokativ ist ja gar kein Kasus!, „Wiener slawistischer Almanach” 2012, Nr. 70
Kłoczowski J. A., Filozofia dialogu, Poznań 2005
Kuryłowicz J., Le probleme du classement des cas. Esquisses linguistiques, Wrocław-Kraków 1960
Kuryłowicz J., O rozwoju kategorii gramatycznych, Kraków 1968
Leech G., The distribution and function of vocatives in American and British English conversation, [w:] Hasselgar H., Oksefjell S. (red.), Out of Corpora: Studies in Honour of Stig Johansson, Amsterdam 1999
Levinas E., Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, Warszawa 2002
Levinas E., Imiona własne, Warszawa 2000
Levinas E., Inaczej niż być lub ponad istotą, Warszawa 2000
Levinas E., O Bogu, który nawiedza myśl, Kraków 2008
Levinas E., Outside the Subject, Stanford 1993
Levinas E., Totalité et infini. Essai sur l’extériorité, Paris 2000
Levinas E., Trudna wolność. Eseje o judaizmie, Gdynia 1991
Listkowska B., O „bełkocie” sfabrykowanego światopoglądu, czyli Józefa M. Bocheńskiego polemika z filozofią dialogu, „Filo-Sofia” 2013, nr 21(2)
Lyotard J. F., Filozofia i malarstwo w epoce eksperymentu, [w:] Nycz R. (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów, Kraków 1998
Łysakowski T., Wpływowe osoby: gramatyka i perswazja, Warszawa 2005
McCarthy M. J., O’Keefe A., “What's in a Name?”: Vocatives in Casual Conversations and Radio Phone-in Calls, [w:] Leistyna P., Meyer Ch. F. (red.), In Corpus Analysis. Language Structure and Language Use, Amsterdam 2003
Milewski T., Językoznawstwo, Warszawa 1967
Predelli S., Vocatives, „Analysis” 2008, No. 68(2)
Priscianus, [w:] Porter D. W. (red.), Excerptiones de Prisciano: The Source for Ælfric's Latin-Old English Grammar, Cambridge 2002
Puhvel J., Substance and Structure of Language, Berkeley/Los Angeles 1969
Rosenstock-Huessy E., Gramatyka Duszy, [w:] Baran B. (red.), Filozofia dialogu, Kraków 1991
Rosenzweig F., Gwiazda Zbawienia, Kraków 1998
Samsel K., Semantyka znaków przestankowych w analizie semantyczno-kategorialnej Kazimierza Ajdukiewicza. Szkic do problemu, [w:] Dębska A. i in. (red.), III i IV Studenckie Forum Badań nad Językiem. Teksty Pokonferencyjne, Warszawa 2013
Skorulski K., Ferdinand Ebner i miejsce filozofii dialogu w myśli katolickiej XX wieku, „Paedagogia Christiana” 2011, nr 1(27)
Sonnenhauser B., Noel P., Introduction: Vocative!, [w:] Sonnenhauser B., Noel P. (red.), Vocative! Addressing between system and performance, Berlin 2013
Sharypkin S., Zum Kategorialen Status des Vokativs. Der Vokativ in den Klassischen Sprachen, „Eos” 2014, nr 101
Szulakiewicz M., Kategoria dialogu w refleksji filozoficznej, „Pedagogia Christiana” 2010, nr 1(25)
Trovesi A., Pragmatic Aspects of the Vocative-Nominative Competition in Addressative Function across Slavic Languages, [w:] Garzaniti M. e altri (a cura di), Contributi italiani al XV Congresso Internazionale degli Slavisti, Firenze 2013
Zwicky A. M., “Hey, Whatsyourname”, [w:] Galy M., Fox R. A., Bruck A. (red.), Papers from the Tenth Regional Meeting, Chicago Linguistic Society. April 19-21, Lisse 1974