Lalka – Ludzie bezdomni. Z zagadnień tragizmu bohaterów

Abstract

O ile po pobieżnej lekturze Lalki oraz Ludzi bezdomnych można odnieść wrażenie, że autorzy obu powieści stosują zupełnie różne rozwiązania formalne, aby nadać swoim dziełom ostateczny kształt, o tyle wnikliwsza analiza pozwala dostrzec kilka inspiracji kompozycyjnych zastosowanych przez Żeromskiego, czerpiącego bezpośrednio z dokonań warsztatu pisarskiego Prusa. Spójne koncepcje kompozycyjne obu powieści są jednak podszyte regułami ustalonymi na długo przez końcem XIX wieku — obaj pisarze znajdują bowiem wyraźną inspirację w teorii tragedii antycznej Arystotelesa.

I choć prawidła Stagiryty dotyczą dramatu, to doskonale sprawdzają się także podczas wydobywania tragicznych rysów bohatera na gruncie dzieł epickich, co — zdaje się — doskonale przeczuwali Prus i Żeromski, swoiście transponując formalne reguły tragedii antycznej do swoich powieści. W artykule autor prześledzi naznaczone tragizmem losy Wokulskiego i Judyma, przykładając do nich wypracowany przez Arystotelesa schemat tragedii greckiej.