Odczuwany lęk w pandemii a wierzenia spiskowe i wybrane wzorce adaptacji
DOI:
https://doi.org/10.15503/onis2022.94.110Słowa kluczowe:
lęk pandemiczny, wierzenia spiskowe, wzorce adaptacji, COVID-19, pandemiaAbstrakt
Cel badań. Nadmierny lęk pandemiczny może przyczyniać się do zachowań nieracjonalnych indywidualnie i społecznie. Celem badania było poszukiwanie zależności pomiędzy odczuwanym lękiem pandemicznym, wierzeniami spiskowymi oraz wzorcami adaptacji psychicznej, które mogą mieć związek z poziomem lęku: Depresyjnym, Podejrzliwym, Autoagresywnym, Ekscentrycznym oraz Uporządkowanym.
Metoda i materiały. Badanie zostało przeprowadzone na grupie 211 osób w wieku 18-74 lata kwestionariuszami samoopisowymi w postaci pliku elektronicznego. Została zastosowana procedura korelacyjna oraz następujące narzędzia badawcze: Kwestionariusz Jaka/Jaki Jesteś (JJJ) do badania wzorców adaptacji osób dorosłych, Kwestionariusz Opinii do zbadania poziomu wierzeń spiskowych oraz Skala Aktualnego Samopoczucia (SAS) do pomiaru lęku pandemicznego.
Wyniki. Lęk pandemiczny koreluje pozytywnie z wybranymi wzorcami adaptacji: Ekscentrycznym, Podejrzliwym, Depresyjnym, Autoagresywnym i Uporządkowanym. Siła niektórych związków zmienia się zależnie od wieku i płci osób badanych. Lęk pandemiczny koreluje również istotnie z wierzeniami spiskowymi. Test Kruskala-Wallisa dla 4 podgrup utworzonych z płci i poziomu wierzeń Spiskowych wykazał istotne zróżnicowanie w poziomie lęku pandemicznego. Test parami wykazał, że istotne zróżnicowanie dotyczy tylko mężczyzn o wyższym i niższym poziomie wierzeń spiskowych.
Wnioski. Lęk pandemiczny koreluje pozytywnie ze wszystkimi wzorcami adaptacji ujętymi w badaniu. Podwyższone wyniki adaptacji Depresyjnej, Autoagresywnej, Podejrzliwej oraz Ekscentrycznej wiążą się z wyższym poziomem lęku pandemicznego przede wszystkim u młodszych badanych (do 28 roku życia). Adaptacja Uporządkowana wiąże się z lękiem pandemicznym głównie u starszych badanych (powyżej 28 roku życia). Lęk pandemiczny koreluje istotnie z wierzeniami spiskowymi u mężczyzn, ale nie u kobiet, co sugeruje mniejszą podatność kobiet na spiskową interpretację pandemii.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Bibliografia
Abalakina-Paap, M., Stephan, W. G., Craig, T., Gregory, W. L. (1999). Beliefs in conspiracy. Political Psychology, 20, 637–647. DOI: 10.1111/0162-895X.00160
Babicki, M., Mastalerz-Migas, A. (2020). The occurrence of anxiety disorders among Polish people during the COVID-19 pandemic. Psychiatria Polska, 188, 1–13. DOI:10.12740/PP/OnlineFirst/126230
Bertin P., Nera K., Delouvée S. (2020). Conspiracy beliefs, rejection of vaccination, and support for hydroxychloroquine: A conceptual replication-extension in the COVID-19 pandemic context. Frontiers in Psychology, 11, 565128. DOI: 10.3389/fpsyg.2020.565128
Bierwiaczonek, K., Kunst, J. R., Pich, O. (2020). Belief in COVID 19 conspiracy theories reduces social distancing over time. Applied Psychology: Health and Well Being, 12(4), 1270- 1285. DOI: 10.1111/aphw.12223
Carvalho, L. D. F., Pianowski, G., Gonçalves, A. P. (2020). Personality differences and COVID-19: are extroversion and conscientiousness personality traits associated with engagement with containment measures?. Trends in psychiatry and psychotherapy, 42(2), 179-184. DOI: 10.1590/2237-6089-2020-0029
Douglas, K. M., Sutton, R. M., Cichocka, A. (2017). The psychology of conspiracy theories. Current Directions in Psychological Science, 26(6), 538-542. DOI: 10.1177/0963721417718261
Frijda, N. H., (1989). Prawa emocji. Nowiny Psychologiczne, 2, 24-49.
Frijda, N. H., (1998). Emocje są funkcjonalne – na ogół. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji (s. 102-112). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Goertzel, T., (1994). Belief in conspiracy theories. Political Psychology, 15(4), 733–744. DOI: 10.2307/3791630
Grzesiak-Feldman, M. (2010). O związkach lęku z myśleniem spiskowym. Studia Psychologiczne, 48, 45–58.
Gulla, B. (2020). Reakcje psychologiczne na sytuację epidemiologiczną COVID-19. Kraków: Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego
Hummelen, B., Pedersen, G., Karterud, S. (2012). Some suggestions for the DSM-5 schizotypal personality disorder construct. Comprehensive psychiatry, 53(4), 341-349. DOI: 10.1016/j.comppsych.2011.05.009
Jach, Ł., Lamża, Ł., Wardawy, P. (2021). Psychologiczne korelaty postaw wobec szczepionek na COVID-19 wśród polskich respondentów – migawkowe badanie przed rozpoczęciem masowej kampanii szczepień. Przegląd Psychologiczny, 64(3), 7-26. DOI: 10.31648/pp.7351
Jaeschke, R., Siwek, M., Grabski, B., Dudek, D. (2010). Współwystępowanie zaburzeń depresyjnych i lękowych. Psychiatria, 7(5), 189-197.
Jost, J. T., Ledgerwood, A., Hardin, C. D. (2008). Shared reality, system justification, and the relational basis of ideological beliefs. Social and Personality Psychology Compass, 2(1), 171-186. DOI:10.1111/j.1751-9004.2007.00056.x
Kim, S., Kim, S., (2021). Searching for general model of conspiracy theories and its implication for public health policy: Analysis of the impacts of political, psychological, structural factors on conspiracy beliefs about the COVID-19 pandemic. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(1), 266. DOI: 10.3390/ijerph18010266
Kofta, M., Sędek, G. (2005). Conspiracy stereotypes of Jews during systemic transformation in Poland. International Journal of Sociology, 35, 40–64. DOI: 10.1080/00207659.2005.11043142
Korzeniowski, K. (2009). O dwóch psychologicznych przesłankach myślenia spiskowego: Alienacja i autorytaryzm. Psychologia Społeczna, 3, 144–154.
Lazarević, L. B., Purić, D., Teovanović, P., Lukić, P., Zupan, Z., Knežević, G. (2021). What drives us to be (ir) responsible for our health during the COVID-19 pandemic? The role of personality, thinking styles, and conspiracy mentality. Personality and individual differences, 176, 110771. DOI: 10.1016/j.paid.2021.110771
Łoś, Z. (2010). Rozwój psychiczny człowieka w ciągu całego życia. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Łoś Z. (2013). Kwestionariusz do badania wzorców adaptacji osób dorosłych. W: M. Straś-Romanowska (red.), Drogi rozwoju psychologii wrocławskiej; tom jubileuszowy z okazji 45-lecia studiów psychologicznych w Uniwersytecie Wrocławskim. Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Psychologiczne, 62, (s. 457-496). Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Łoś, Z. (2021). Niepublikowany materiał przygotowany przez prowadzącego zajęcia. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Machingaidze, S., Wiysonge, C. S. (2021). Understanding COVID-19 vaccine hesitancy. Nature Medicine, 27, 1338-1339. DOI: 10.1038/s41591-021-01459-7
McKee, M., Stuckler, D. (2020). If the world fails to protect the economy, COVID-19 will damage health not just now but also in the future. Nature Medicine, 26(5), 640-642.
Oldham, J. M., Morris, L. B. (2012). Twój psychologiczny autoportret: dlaczego czujesz, kochasz, myślisz, postępujesz właśnie tak. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Otwinowski, O. (2010) Kryzys i sytuacja kryzysowa. Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa, 2, 83-89.
Sallam, M., Dababseh, D., Yaseen, A., Al-Haidar, A., Ababneh, N. A., Bakri, F. G., Mahafzah, A. (2020). Conspiracy beliefs are associated with lower knowledge and higher anxiety levels regarding COVID-19 among students at the University of Jordan. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(14), 4915. DOI: 10.3390/ijerph17144915
Scrima, F., Miceli, S., Caci, B., Cardaci, M. (2021). The relationship between fear of COVID-19 and intention to get vaccinated. The serial mediation roles of existential anxiety and conspiracy beliefs. Personality and Individual Differences, 184, 111188. DOI: 10.1016/j.paid.2021.111188
Sfendla, A., Hadrya, F. (2020). Factors associated with psychological distress and physical activity during the COVID-19 pandemic. Health Security, 18(6), 444-453. DOI: 10.1089/hs.2020.0062
Skalski, S., Uram, P., Dobrakowski, P., Kwiatkowska, A. (2021) Lęk w koronie. Strategie radzenia sobie jako predyktory nasilenia lęku przed SARS-CoV-2. W: W. J. Paluchowski, L. Bakiera (red.), Psychospołeczny obraz pierwszej fali pandemii COVID-19 w Polsce (s. 85-94). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Twardowska-Staszek, E., Seredyńska, A., Rostek, I., Biel, K. (2021). Nastrój i emocje Polaków podczas pandemii COVID-19. Horyzonty Wychowania, 20(55), 11-26. DOI: 10.35765/hw.2075
Żurko, M., Słowińska, A., Senejko, A., Madeja-Bień, K., Łoś, Z. (2021). Pandemic-activated Psychological Growth: Significance of extraversion, self-consciousness and COVID-19 related anxiety. (Artykuł przygotowany do publikacji). Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Soroko, E., Cierpiałkowska L. (2017). Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Spielberger, C. D. (1966). Theory and research on Anxiety. W: C. D. Spielberger (red.), Anxiety and Behavior (3-19). New York, London: Academic Press.
Pankowski, K. (2020). Postawy wobec epidemii koronawirusa na przełomie maja i czerwca. Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.
Swami, V., Weis, L., Lay, A., Barron, D., Furnham, A. (2016). Associations between belief in conspiracy theories and the maladaptive personality traits of the personality inventory for DSM-5. Psychiatry Research, 236, 86-90. DOI: 10.1016/j.psychres.2015.12.027
Šrol, J., Mikušková, E. B., Cavojova, V. (2020). When we are worried, what are we thinking? Anxiety, lack of control, and conspiracy beliefs amidst the COVID-19 pandemic. Applied Cognitive Psychology, 35(3), 720-729. DOI:10.31234/osf.io/f9e6
Uscinski, J. E., Enders, A. M., Klofstad, C., Seelig, M., Funchion, J., Everett, C., Wuchty, S., Premaratne, K., Murthi, M. (2020). Why do people believe COVID-19 conspiracy theories? Harvard Kennedy School Misinformation Review, 1(3). DOI:10.37016/mr-2020-015
Wojtas, A., Jakuszkowiak-Wojten, K. (2010). Terapia lęku panicznego w ujęciu poznawczo-behawioralnym. Psychiatria, 7(6), 227-233.
Zonis, M., Joseph, C. G. (1994). Conspiracy thinking in the Middle East. Political Psychology, 15(3), 443–459. DOI: 10.2307/3791566
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Katarzyna Leska, Paulina Nawrocka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
