Uczniowie kontra anachroniczny system oświaty

Szkolne protesty w kontekście dysfunkcjonalnych przejawów przemocy symbolicznej

Abstrakt

Cel. Celem artykułu jest prezentacja refleksji dotyczącej wybranych elementów przemocy symbolicznej, funkcjonującej w przestrzeni szkolnej oraz niektórych strategii oporu społeczności uczniowskiej. Wybranym do analizy przykładem przemocy symbolicznej jest obecny w instytucjach oświaty determinizm aksjologiczny związany z intencjonalną
(i nieskuteczną) izolacją dyskursu szkolnego od rzeczywistych doświadczeń młodzieży szkolnej. Omawiane w tym wystąpieniu aspekty wspomnianego zjawiska skupione są wokół zagadnień związanych z (m.in.) seksualnością oraz kontrowersjami polityczno-społecznymi
i etycznymi w tym obszarze, zaś egzemplifikacją – analiza uczniowskich protestów.

Metody badawcze. Analiza materiałów bieżących (w tym materiałów ulotnych). Ramą teoretyczną dla tych analiz jest koncepcja przemocy symbolicznej Pierre'a Bourdieu (Bourdieu 2004, s. 45), dokonana przezeń oraz Jean-Claude’a Passerona (Bourdieu, Passeron, 206) krytyka systemu szkolnictwa oraz Michela Foucaulta (Foucault, 2009) koncepcja instytucji władzy (takich jak szpital, więzienie czy szkoła).

Wyniki i wnioski. Strategie przemocy instytucji szkolnych (reakcyjność zachowań, anachroniczne wzorce aksjologiczne, stygmatyzacja własnych przekonań) skutkują:

• Zwiększeniem dysonansu poznawczego i aksjologicznego uczniów i pracowników szkolnych;
• Osłabieniem efektywnej presji szkolnej, a co za tym idzie zmniejszeniem faktycznego oddziaływania szkolnej przemocy symbolicznej opartej o reakcyjne wzorce; co razem prowadzi do:
• Nasilenia potrzeby działań kontestacyjnych (m.in poprzez udział w strajkach społecznych).

Anachronizm instytucji oświaty wpłynął na poszukiwania nowej, alternatywnej wspólnoty. Uczniowie organizowali alternatywne metody ekspresji i uczestnictwa. Na przykładzie uczestnictwa w Strajku Kobiet można zauważyć znaczącą polityzację języka uczniów oraz zwiększoną skłonność konfrontacji ze szkolnymi "tabu".

Słowa kluczowe: przemoc symboliczna, instytucja szkolna, władza; przestrzeń szkolna, uczniowie