Proces decyzyjny na przykładzie przestępczości przeciwko mieniu. Analiza jakościowa wywiadów pogłębionych.

Abstrakt

Cel: Celem artykułu jest prezentacja analizy procesu podejmowania decyzji przestępczej w grupie osób które popełniły przestępstwa przeciwko mieniu. Przedmiotem badań była analiza postrzegania przez sprawców swoich własnych decyzji przestępczych oraz swojej roli w tym procesie.

Metody badań: W badaniach wykonano jakościową analizę wywiadów narracyjnych, które zostały przeprowadzone w polskich zakładach karnych na grupie 45 osób pierwszy raz skazanych oraz recydywistów penitencjarnych, którzy popełnili przestępstwa kradzieży, kradzieży z włamaniem oraz rozboju. Model teoretyczny badań wpisuje się w nurt postrzegania przestępcy, jako osoby racjonalnej, ale i również ograniczonej poznawczo.

Wyniki: Model podejmowania decyzji przestępczych różni się w zależności od rodzaju popełnionego czynu karalnego. Mimo tego można wyróżnić 3 etapy tego procesu na które to składają się czynności przeddecyzyjne, czynności centralne i czynności postdecyzyjne. Na każdym etapie decyzyjnym występują różne zniekształcenia poznawcze.

Wnioski: Nie ma jednego uniwersalnego modelu decyzyjnego dla wszystkich sprawców przestępstw przeciwko mieniu. Na każdym etapie procesu decyzyjnego pojawiają się u sprawców przestępstw zniekształcenia poznawcze, które zaburzają racjonalne decyzje i tym samym ułatwiają łamanie prawa.

Wnioski dla praktyki: Należy prowadzić dalsze badania nad procesem podejmowania decyzji przestępczych w poszczególnych kategoriach przestępstw w celu identyfikacji zniekształceń poznawczych oraz lepszego dopasowania profilaktycznych i korekcyjnych oddziaływań do pracy z osobami niedostosowanymi społecznie. 

Wartość poznawcza: Prezentowane wyniki badań uzupełniają znaczne braki w literaturze, szczególnie polskiej. Badania pozwoliły zidentyfikować i opisać czynniki związane z popełnianiem przestępstw, które to są ważne z punktu widzenia odziaływań resocjalizacyjnych.