Przekład intersemiotyczny w ujęciu teoretyków literatury i w praktyce szkolnej

Autor

  • Ewa Zienkiewicz-Franczak Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ul. Fredry 10, 61-701 Poznań

Słowa kluczowe:

konkretyzacja, interpretacja, przekład intersemiotyczny, ilustracja, metafora, dydaktyka gimnazjalna, ekfraza

Abstrakt

Cel badań. Celem badania było sprawdzenie, jak metoda przekładu intersemiotycznego wpływa na rozumienie tekstu literackiego przez uczniów gimnazjum. Wychodząc od rekonstrukcji teorii Romana Jakobsona dotyczącej możliwości przekładowej i wyróżnionych przez badacza trzech rodzajów przekładów (rewording, translationproper, transmutation), Autorka skupia się na transmutacji, odnajdując jej zastosowanie w metodyce nauczania języka polskiego. W artykule autorka omawia najpierw aspekt teoretyczny (Seweryna Wysłouch, Maryla Hopfinger), a następnie rozważa „przekład intersemiotyczny” jako metodę nauczania (prace Doroty Karkut, Anny Pilch, Anny Dyduchowej).

Metodologia. Przedmiotem rozważań w artykule staną się relacje pomiędzy obrazami i tekstami, zasadzające się na ilustracji uczniowskiej, dodatku edytora i formie ekfrazy jako szczególnego rodzaju przekładu.

Wyniki. Autorka dowodzi, że metoda przekładu intersemiotycznego poszerza rozumienie metafory, wzbogaca tryb lektury, a także umożliwia kształcenie estetyczne; sprawia, że nauczyciel staje się przewodnikiem po świecie szeroko rozumianej sztuki.

Wnioski. Metaforyczne wychwytywanie podobieństw – czyli idea przekładu intersemiotycznego – pozwala na kształtowanie wielu różnych umiejętności. Nie jest to droga łatwa, ale może okazać się atrakcyjna i owocna. Z przeprowadzonych badań wynika, że spotkanie z obrazem stało się dla uczniów nie tylko zabawą dla wzroku, ale także okazją do notowania efektów postrzegania, wzbogacania własnej wizji świata przez zestawienie jej z innym sposobem widzenia.  Z kolei formy rysowania ilustracji mogą bardzo przydatne w kształceniu polonistycznym, ponieważ umożliwiają one uczniom zadomowienie się w dziele i jego rozpoznawanie, a niekiedy głębsze wnikanie w tworzywo artystyczne. Metoda ta ułatwia uczniom docieranie do znaczeń utworu, a także wyrażanie odbiorczych intuicji, nawet wtedy, gdy istnieje bariera niezbyt wykształconego języka pojęciowego.

Słowa kluczowe: konkretyzacja, interpretacja, przekład intersemiotyczny, ilustracja, metafora, dydaktyka gimnazjalna, ekfraza

 

ABSTRACT

Intersemiotic Translation from the Perspective of Literature Theorists and  School Practice

Aim of research. The aim of the study was to discover the ways In which the metod of intersemiotic translation influences middle school students’ understanding of a literary text. Departing from the reconstruction of Roman Jakobson’s theory on translation possibility and his three types of translation (rewording, translationproper, transmutation), the author of this article focuses on transmutation and finds its application in Polish language teaching methodology. The article starts with the discussion of the theoretical aspect (Seweryna Wysłouch, Maryla Hopfinger), then considers ‘interemiotical translation’ as a teaching method (as in the works of Dorota Karkut, Anna Pilch, Anna Dyduchowa ).

Methodology. The subject matter of consideration in this article are the relations between texts and visuals based on student visuals, editor addition and the form of eksphrasis as a specific type of translation.

Outcomes. The author proves the method of intersemiotic translation broadens the understanding of a metaphor, enriches reading procedure and furthermore, enables aesthetical education. In the process teacher becomes a guide figure in the world of broadly understood art.

Conclusions. Metaphorical identification of similarities, i.e. the idea of intersemiotic translation, enables the development of diverse skills. Despite not being the easiest this method is one of attractive and fruitful potential. The research conducted shows that an encounter with an image was not Only visually stimulating, but also constituted an opportunity to notice the effects of perception, to enrich individual perspective on the world through a juxtaposition with a different one. At the same time the forms of picture drawing can be unusually valuable in teaching Polish as they allow students to establish a more profound connection to the text, to recognize it, or to even understand devices used. The discussed method facilitates both arriving at texts’ meanings and the expression of recipients’ intuitions even In the instances of moderately developed conceptual language.

Keywords: embodiment, interpretation, intersemiotic translation, visuals, metaphor, middle school didactics, eksphrasis

 

 

 

##plugins.generic.usageStats.downloads##

##plugins.generic.usageStats.noStats##

Biogram autora

Ewa Zienkiewicz-Franczak - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ul. Fredry 10, 61-701 Poznań

WYKSZTAŁCENIE:

 

  • studia doktoranckie na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, 2012-2016;
  • kurs kwalifikacyjny Organizacja i zarządzanie oświatą, ODN Zielona Góra, 2011-2012;
  • Podyplomowe Studia Wiedzy o Kulturze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ukończone z oceną bardzo dobrą, 2007-2009;
  • Podyplomowe Uzupełniające Studia Logopedyczne na Uniwersytecie Zielonogórskim w Zielonej Górze, ukończone z wynikiem bardzo dobrym, 2009;
  • Podyplomowe Studia Logopedyczne z Emisją i Higieną Głosu na Uniwersytecie Zielonogórskim w Zielonej Górze, ukończone z wyróżnieniem, 2005-2007;
  • filologia polska, specjalność nauczycielska, edytorstwo, studia dzienne magisterskie na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Zielonogórskiego, ukończone z oceną bardzo dobrą, 2002-2007;
  • Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Lubsku, 1998-2002.

 

DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE:

  • 2008-dziś – nauczycielka języka polskiego w Niepublicznym Gimnazjum dla Młodzieży im. Noblistów Polskich w Lubsku;
  • 2016-2017 – logopeda w Szkole Podstawowej im. Stefana Żeromskiego w Górzynie;
  • Od 2016 – wykładowczyni w Łużyckiej Wyższej Szkole Humanistycznej im. Jana Benedykta Solfy w Żarach (przedmioty: Kształtowanie kompetencji językowych dziecka, Literatura dla dzieci, Logopedia, Metodyka edukacji językowej, polonistycznej);
  • 2011-2015 – egzaminator systemu zewnętrznego oceniania OKE w Poznaniu (ocena pisemnych prac egzaminacyjnych uczniów z przedmiotów humanistycznych w gimnazjum;
  • 2014-2015 – asystent koordynatora projektu realizowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Równaj w górę! – projekt zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych;
  • 2012-2013 – egzaminator systemu zewnętrznego oceniania OKE w Poznaniu (ocena pisemnych prac egzaminacyjnych uczniów ze sprawdzianu po sześcioletniej szkole podstawowej);
  • 2011-2014 – egzaminator systemu zewnętrznego oceniania OKE w Poznaniu (ocena pisemnych prac egzaminów maturalnych z języka polskiego);
  • 2010-2011 – nauczycielka wiedzy o kulturze w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Ekonomicznych im. Stefana Żeromskiego w Lubsku;
  • 2009-2010 – asystent koordynatora projektu realizowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Mądrzy, sprawni i zdrowi – drzwi do kariery –     projekt zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych;
  • 2015 – uzyskanie stopnia nauczyciela mianowanego;
  • 2008-dziś – redagowanie artykułów do lokalnej gazety „Magazyn Lubski”;
  • 2007-2012 – nauczycielka języka polskiego w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Ekonomicznych im. Stefana Żeromskiego w Lubsku;
  • 2006 – praktyka pedagogiczna (ciągła) w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Ekonomicznych w Lubsku;
  • 2006 – praktyka logopedyczna (ciągła) w Lubuskim Centrum Laryngologii w Zielonej Górze;
  • 2005 – praktyka śródroczna w Zespole Szkół Ekologicznych w Zielonej Górze;
  • 2005 – praktyka pedagogiczna (ciągła) w Szkole Podstawowej Nr 3 w Lubsku.

 

 

UKOŃCZONE KURSY I SZKOLENIA (lata 2010-2015):

  • szkolenie dla kandydatów na egzaminatorów systemu zewnętrznego oceniania (zakres: egzamin z przedmiotów humanistycznych w gimnazjum), OKE w Poznaniu;
  • szkolenie dla kandydatów na egzaminatorów systemu zewnętrznego oceniania (zakres: egzamin maturalny z języka polskiego), OKE w Poznaniu;
  • szkolenie dla kandydatów na egzaminatorów systemu zewnętrznego oceniania (zakres: sprawdzian w sześcioletniej szkole podstawowej), OKE w Poznaniu;
  • Tworzenie projektów w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 z wykorzystaniem narzędzia Generator Wniosków Aplikacyjnych wer. 5.3, certyfikat uczestnictwa eTwinning, Kuratorium Oświaty w Gorzowie Wielkopolskim;
  • Budowa projektu edukacyjnego, szkolenia z zakresu pozyskiwania funduszy dla szkół, ODN Poznań;
  • Pisanie projektów i kwalifikowalność wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Urząd Miasta Zielona Góra;
  • szkolenia organizowane przez Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Zielonej Górze:

Rozwój Kadr Oświaty, doskonalenie pracowników szkół w zakresie zarządzania projektami edukacyjnymi współfinansowanymi z Europejskiego Funduszu Społecznego,

Warsztaty dziennikarskie – poziom podstawowy;

Zarządzanie projektami od A do Z. Projekt krok po kroku;

Wspieranie nauczyciela stażysty;

Polonisto, oceniaj kryterialnie!;

Metody aktywizujące od A do Z,

Tworzenie rozbudowanych dokumentów i prezentacji komputerowych. Komputer w pracy nauczyciela języka polskiego;

Prezentacja multimedialna i środki TI w pracy nauczyciela;

Kierownik  wycieczek szkolnych;

Kierownik placówek wypoczynku;

Organizacja uroczystości szkolnych z wykorzystaniem technik teatralnych;

Przygotowanie nauczycieli gimnazjów do prowadzenia zajęć w ramach projektu KPRM „Komputer dla ucznia”;

Uczeń zdolny! Jak wspierać system uzdolnień w szkole?;

Jak oceniać osiągnięcia uczniów w aspekcie nowej podstawy programowej;

Nowe technologie w szkole – tablica interaktywna i multimedia w nauczaniu;

Dylematy związane z egzaminem gimnazjalnym w części humanistycznej;

Jak oceniać analizę i interpretację tekstu w gimnazjum?;

Możliwości pozyskiwania dodatkowych zasobów dla szkół i placówek oświatowych;

Doskonalenie metodycznych kompetencji nauczycieli języka polskiego w kontekście egzaminu gimnazjalnego 2012;

Projekt edukacyjny w praktyce szkolnej gimnazjum;

Grafika komputerowa w pracy nauczyciela;

Wygrać na polskim;

Przygotowanie nauczycieli języka polskiego do wdrożenia reformy programowej w szkole ponadgimnazjalnej;

Warsztat twórczego polonisty, część I – wokół twórczości Jana Kochanowskiego w gimnazjum;

Warsztat twórczego polonisty, część II – wokół twórczości Adama Mickiewicza w gimnazjum;

Warsztat twórczego polonisty, część III – wokół twórczości Aleksandra Fredry w gimnazjum;

Projekty humanistyczne w szkole podstawowej gwarancją sukcesu ucznia w pracy samokształceniowej,

Planowanie rozwoju zawodowego nauczyciela kontraktowego;

Przygotowanie nauczyciela kontraktowego do egzaminu na stopień nauczyciela mianowanego;

  • Przygotowanie nauczycieli języka polskiego do wdrożenia reformy programowej w szkole ponadgimnazjalnej, WOM Gorzów Wlkp.;
  • Sprawdzanie i ocenianie zadań na egzaminie maturalnym z języka polskiego w formule od roku szkolnego 2014/2015, CKE w ramach projektu Pilotaż nowych egzaminów maturalnych, Zielona Góra;
  • Doradztwo zawodowe. Od diagnozy do ewaluacji. Praktyczne wsparcie kadry szkół gimnazjalnych, Zielona Góra;
  • Udział w Ogólnopolskim Kongresie dla Nauczycieli Polonistów. Bibliotekarzy i Animatorów Kultury – „Edukacja polonistyczna wobec wyzwań XXI wieku”, Warszawa 2016;
  • Udział w Konferencji „Alternatywne rozwiązania edukacyjne w Polsce i innych krajach europejskich”, Zielona Góra 2016;
  • XI Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa TALENTY 2016 – wygłoszony referat: Przekład intersemiotyczny w ujęciu teoretyków literatury i w praktyce szkolnej

 

WYRÓŻNIENIA I NAGRODY

 

  • Wyróżnienie Lubuskiego Kuratora Oświaty w Konkursie dla nauczycieli na scenariusz lekcji wychowawczej z zakresu wychowania patriotycznego (22. 11. 2007r.)
  • List gratulacyjny Burmistrza Miasta Lubsko za sukcesy zawodowe i wysokie osiągnięcia uczniów (17.06.2009r.)
  • List Gratulacyjny Lubuskiego Kuratora Oświaty za zaangażowanie i systematyczną pracę na rzecz wychowania patriotycznego dzieci i młodzieży, a w szczególności za opiekę merytoryczną i przygotowanie uczniów do konkursu Solidarność – trudny wybór. Nieznani bohaterowie współczesności (30.04.2010r.)
  • List gratulacyjny Burmistrza Miasta Lubsko za sukcesy zawodowe i wysokie osiągnięcia uczniów (22.06.2010r.)
  • List Gratulacyjny Lubuskiego Kuratora Oświaty za uzyskanie przez ucznia tytułu laureata Konkursu Przedmiotowego z Języka Polskiego (marzec 2011)
  • List gratulacyjny Burmistrza Miasta Lubsko za sukcesy zawodowe i wysokie osiągnięcia uczniów (20.06.2011r.)
  • Laureatka konkursu dla nauczycieli województwa lubuskiego na scenariusz lekcji Miejsca pamięci narodowej na Ziemi Lubuskiej (20.09.2011r.)
  • List Gratulacyjny Lubuskiego Kuratora Oświaty za zaangażowanie w pracę z uczniami i ich przygotowanie do konkursu Trudne początki. Młodość na ziemiach zachodnich 1945-1956 (13.06.2012)
  • List gratulacyjny Burmistrza Miasta Lubsko za sukcesy zawodowe i wysokie osiągnięcia uczniów (25.06.2012)
  • List gratulacyjny Lubuskiego Kuratora Oświaty za uzyskanie przez ucznia tytułu laureata Konkursu Przedmiotowego z Języka Polskiego dla uczniów gimnazjów (Gorzów Wlkp., kwiecień 2014)
  • List gratulacyjny Burmistrza Miasta Lubsko za sukcesy zawodowe i wysokie osiągnięcia uczniów (24.06.2014)
  • List gratulacyjny Burmistrza Miasta Lubsko za sukcesy zawodowe i wysokie osiągnięcia uczniów (24.06.2015)
  • Nagroda Lubuskiego Kuratora Oświaty za zasługi i osiągnięcia w pracy dydaktyczno-wychowawczej (14.10.2015)
  • List gratulacyjny Burmistrza Miasta Lubsko za sukcesy zawodowe i wysokie osiągnięcia uczniów (22.06.2016)
  • Nagroda Dyrektora Szkoły za szczególne osiągnięcia w pracy z uczniami (14.10.2016)

 

PUBLIKACJE:

 

W Internecie:

Naukowe konteksty wielokulturowości  dostępna: http://beit.lubsko.pl/publikacje/55-naukowe-konteksty-wielokulturowosci (2013)

Korczakowska Lekcja Człowieczeństwa  dostępna: http://beit.lubsko.pl/publikacje/78-korczakowska-lekcja-czlowieczenstwa (2014)

W recenzowanych czasopismach:

Ekfraza, przekład intersemiotyczny, integracja – poszukiwanie właściwej ścieżki w dydaktyce polonistycznej, „Spotkania Humanistyczne” 2016

 

Wychodząc od założeń dotyczących zasad integracji w edukacji polonistycznej i znaczącej roli kształcenia estetycznego w rozwoju ucznia, Autorka poszukuje odpowiednich metod i analizuje warsztat pracy współczesnego polonisty. Znajduje inspirację w metodzie przekładu intersemiotycznego i jej szczególnej odmianie, za jaką uznaje ekfrazę poetycką. Czyni ekfrazę obiektem swoich rozważań, omawia w skrótowy sposób jej historię i rodowód gatunkowy, następnie koncentruje się na odmianie przeznaczonej dla najmłodszego czytelnika (ekfrazy Ludwika Janiona). Analizy wybranych utworów dowodzą, że ekfraza dla dzieci znacznie poszerza spectrum odbioru dzieła malarskiego, że wzbogaca obraz o walory słuchowe i dotykowe, elementy metafizyki i fantastyki; oraz, że może stać się wartościową pomocą dydaktyczną dla nowoczesnego polonisty.

 

Od wielozmysłowości do umysłu ucieleśnionego…Współczesne rozprawy o cielesnych aspektach interpretacji, „Polonistyka. Innowacje” 2016

 

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na nową tendencję w kulturze – zmianę w procesie interpretacji sztuki, wzbogaconą o kategorię doświadczenia, wielozmysłowe doznania i analizę procesów neuronalnych. Autorka recenzuje trzy nowe propozycje wydawnicze, które ukazały się w ostatnim czasie (2012-2016) i wpłynęły znacząco na sposób interpretacji sztuki i postrzegania rzeczywistości. Autorzy recenzowanych prac: A. Grodecka, A. Podemska Kałuża (Wielozmysłowość. Filozofia i dydaktyka, 2012), B. Brożek (2014, 2016) i M. Johnson (Znaczenie ciała. Estetyka rozumienia ludzkiego, 2015) podkreślają rolę nauk przyrodniczych w procesie interpretacji, ich propozycje są cenne z uwagi na dydaktykę, prowadzą do poszerzenia sfery odbioru tekstów kultury.

 

Przekład intersmiotyczny w ujęciu teoretyków literatury i w praktyce szkolnej,
„Ogrody Nauk i Sztuk” 2017

Wychodząc od rekonstrukcji teorii Romana Jakobsona dotyczącej możliwości przekładowej i wyróżnionych przez badacza trzech rodzajów przekładów (rewording, translationproper, transmutation), Autorka skupia się na transmutacji, odnajdując jej zastosowanie w metodyce nauczania języka polskiego w gimnazjum. W artykule autorka omawia najpierw aspekt teoretyczny (Seweryna Wysłouch, Maryla Hopfinger), a następnie rozważa „przekład intersemiotyczny” jako metodę nauczania (prace Doroty Karkut, Anny Pilch, Anny Dyduchowej). Autorka dowodzi, że ta metoda poszerza rozumienie metafory, wzbogaca tryb lektury, a także umożliwia kształcenie estetyczne; sprawia, że nauczyciel staje się przewodnikiem po świecie szeroko rozumianej sztuki. Przedmiotem rozważań w artykule staną się relacje pomiędzy obrazami i tekstami, zasadzające się na ilustracji uczniowskiej, dodatku edytora i formie ekfrazy jako szczególnego rodzaju przekładu.

 

ZAINTERESOWANIA:

 

  • literatura współczesna,
  • malarstwo i rzeźba renesansu,
  • metodyka nauczania, zagadnienia współczesnej pedagogiki,
  • pływanie, muzyka, film.

Pobrania

Opublikowane

2017-07-16

Jak cytować

[1]
Zienkiewicz-Franczak, E. 2017. Przekład intersemiotyczny w ujęciu teoretyków literatury i w praktyce szkolnej. Ogrody Nauk i Sztuk. 7, 7 (lip. 2017), 137–148.

Numer

Dział

TRANSGRESJA