Czy atrybucja jest mediatorem zależności pomiędzy umiejscowieniem kontroli i poglądami ekonomicznymi? Weryfikacja empiryczna
DOI:
https://doi.org/10.15503/onis2024.53.71Słowa kluczowe:
umiejscowienie kontroli, poczucie kontroli, atrybucja przyczynowa, poglądy ekonomiczne, poglądy polityczneAbstrakt
Cel. Celem badania było sprawdzenie zależności występujących pomiędzy poczuciem umiejscowienia kontroli a poglądami ekonomicznymi oraz określenie czy atrybucja przyczynowa powszechnych problemów ekonomicznych jest mediatorem pomiędzy tymi zmiennymi.
Metody. W badaniach wykorzystano trzy narzędzia badawcze: kwestionariusz poglądów politycznych KPP autorstwa Gabrieli Czarnek i współpracowników (2017), kwestionariusz I-E autorstwa Juliana Rottera przetłumaczony przez Radosława Drwala (1978) - badający poczucie umiejscowienia kontroli oraz autorski kwestionariusz badający atrybucję przyczynową problemów ekonomicznych. W badaniu wzięło udział 123 respondentów – 68 kobiet, 53 mężczyzn oraz 2 osoby innej płci.
Wyniki. Wyniki badania pokazują, że hipoteza dotycząca pozytywnej korelacji wewnętrznego poczucia kontroli i prawicowości ekonomicznej została potwierdzona. Co więcej, wykazano, że istnieje negatywna korelacja pomiędzy wewnętrznym poczuciem kontroli a ksenofobią. Zaobserwowano pozytywną korelację indywidualnego atrybuowania problemów ekonomicznych z wewnętrznym poczuciem kontroli. Wykazano też negatywną korelację systemowych wyjaśnień problemów ekonomicznych z prawicowością ekonomiczną. Dla osób starszych stwierdzono też istnienie mediatora pomiędzy poczuciem kontroli i akceptacją kapitalizmu (jednego z podwymiarów poglądów ekonomicznych) – było to atrybuowanie problemów ekonomicznych w sposób losowy.
Wnioski. Wyniki badań wskazują na istotny związek pomiędzy poczuciem kontroli a poglądami ekonomicznymi. Oprócz tego wskazują na powiązanie tych zmiennych z atrybucją przyczynową problemów ekonomicznych, jednak dotyczy to tylko osób starszych. Badanie pokazuje też znacznie silniejszy związek poczucia kontroli z poglądami ekonomicznymi, w porównaniu do poglądów kulturowych.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Bibliografia
Boski, P. (1993). O dwóch wymiarach lewicy–prawicy na scenie politycznej i w wartościach politycznych polskich wyborców. W J. Reykowski (Red.), Wartości i postawy Polaków a zmiany systemowe. Szkice z psychologii politycznej (ss. 49–100). Instytut Psychologii PAN.
Czarnek, G., Dragon, P., Szwed, P., & Wojciszke, B. (2017). Kwestionariusz przekonań politycznych: własności psychometryczne. Psychologia Społeczna, 12(41), 205–222.
Drwal, R. Ł. (1978). Poczucie kontroli jako wymiar osobowości–podstawy teoretyczne, techniki badawcze i wyniki badań. W L. Wołoszynowa (Red.) Materiały do nauczania psychologii. Tom 3 (ss. 307-324). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Drwal, R. Ł. (1995). Adaptacja kwestionariuszy osobowości: Wybrane zagadnienia i techniki. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Favasuli, S. (2012), Locus of Control, Decision Making, and Economic Stress [Opublikowana praca magisterska]. Uniwersytet Rhode Island.
Furnham, A. (1986). Economic Locus of Control. Human Relations, 39(1), 29-43.
Harell, A., Soroka, S., & Iyengar, S. (2017), Locus of Control and Anti-Immigrant Sentiment in Canada, the United States, and the United Kingdom. Political Psychology, 38, 245-260.
Heaven, P. C. (1989). Economic locus of control beliefs and lay attributions of poverty. Australian Journal of Psychology, 41(3), 315-325.
Kay, A. C., Gaucher, D., Napier, J. L., Callan, M. J., & Laurin, K. (2008). God and the government: Testing a compensatory control mechanism for the support of external systems. Journal of Personality and Social Psychology, 95(1), 18 –35.
Kossowska, M., & Hiel, A. V. (2003). The relationship between need for closure and conservative beliefs in Western and Eastern Europe. Political Psychology, 24, 501–518.
Kouba, L., & Pitlik, H. (2014). I wanna live my life: Locus of Control and Support for the Welfare State. MENDELU Working Papers in Business and Economics, 46, 355-377.
Levenson, H. (1974). Activism and powerful others: Distinctions within the concept of internal-external control. Journal of Personality Assessment, 38(4), 377-383.
Na, E., & Loftus, E. F. (1998). Attitudes toward law and prisoners, conservative authoritarianism, attribution, and internal– external locus of control: Korean and American law students and undergraduates. Journal of Cross-Cultural Psychology, 29, 595– 615.
Özpinar, Ş., & Akdede, S.H. (2022). Determinants of the Attribution of Poverty in Turkey: An Empirical Analysis. Social Indicators Research, 164, 949–967.
Pandey, J., Sinha, Y., Prakash, A., & Tripathi, R. C. (1982). Right–Left political ideologies and attribution of the causes of poverty. European Journal of Social Psychology, 12(3), 327–331.
Peterson, S. A., & Maiden, R. (1993). Personality and politics among older Americans: A rural case study. The International Journal of Aging and Human Development, 36(2), 157-169.
Pitlik, H., & Rode, M. (2016). Free to choose? Economic freedom, relative income, and life control perceptions. International Journal of Wellbeing, 6(1), 81-100.
Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs: General and Applied, 80(1), 1–28. https://doi.org/10.1037/h0092976
Sweetser, K. D. (2014). Partisan personality: The psychological differences between Democrats and Republicans, and independents somewhere in between. American Behavioral Scientist, 58(9), 1183–1194.
Weiner, B. (2012). Emocje moralne, sprawiedliwość i motywacje społeczne. Wydawnictwo Smak Słowa.
Wojnowski, J. (Red.) (2005). Wielka Encyklopedia PWN. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zucker, G. S., & Weiner, B (1993). Conservatism and Perceptions of Poverty: An Attributional Analysis. Journal of Applied Social Psychology, 23(12), 925-943.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Tomasz Pachnowski, Łucja Kirsche Szuber, Bartosz Zawadzki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
